Hoofdstuk 5
Visie op kwaliteit en toekomst professionalisering in onderwijs
5.1 Het verleden:
een duidelijke opdracht
Met een visie ontwikkel je samen het ‘vergezicht’ waarmee je een organisatie verder brengt. Die ontwikkeltijd had de VO-academie 10 jaar geleden niet! Met een vliegende start en onder ‘stoom en kokend water’ werd de academie opgericht. Het Sectorakkoord was net afgesloten en de ontwikkelingen in het onderwijs op dat moment vroegen erom.
Het was ook de periode waarin de lerende professional en onderwijskundig leiderschap binnen de school centraal kwam te staan en reflectie op professioneel handelen belangrijker werd. Intervisie was ook populairder geworden en ontwikkelde zich als volwaardige leervorm in het onderwijs (fase 3 van het onderwijs, Louis Steeman).
Het doel: bijdragen aan professionalisering en een kwaliteitsimpuls realiseren
De VO-academie kreeg toen een duidelijke opdracht van de VO-raad en een subsidie van het ministerie van OCW mee. Het was eerst het ontwikkelen van een beroepsprofiel Schoolleiders VO en de eerste leertrajecten uitwerken. Het doel en ambitie van de VO-academie werden toen als volgt geformuleerd: “Het leveren van een bijdrage aan de professionalisering van (beginnend) schoolleiders in het VO en daarmee een kwaliteitsimpuls bewerkstelligen binnen de sector. Professionalisering van ervaren en beginnende schoolleiders via coaching (non-formeel leren), peer review en twinning (informeel leren) op gang brengen.”
Als basis van deze ‘visie’ en voor op te zetten leeractiviteiten werden wetenschappelijke onderzoeken gebruikt. Begin maart 2013 startte het eerste leertraject met 100 schoolleiders samen met School aan zet. Dit traject, Lead & Learn, nam in de jaren erna een vlucht. Vele schoolleiders en bestuurders werden via netwerkbijeenkomsten en later congressen, brochures, katernen en boekrecensies enthousiast gemaakt voor ‘leren professionaliseren’. Zie hiervoor ook onze mijlpalen en resultaten.
“In een nieuwe school starten betekent veel kennis en ervaring meebrengen en tegelijkertijd blijven leren. Als directeur onderwijs ben ik nu nog veel bewuster bezig met loslaten, dan ik deed als afdelingsdirecteur. Loslaten door teamleiders de ruimte te geven voor eigen onderwijskundige keuzes die aansluiten bij de ambities van de school. In mijn professionele ontwikkeling sta ik nu regelmatig stil bij de kunst van het loslaten.”
Hans Warris, directeur onderwijs bij RSG Wolfsbos
5.2 Het heden:
stimuleren, verbinden en versterken
“Leiderschap is essentieel voor het bevorderen van de kwaliteit van het voortgezet onderwijs en het optimaal functioneren van een school. Bestuurders en schoolleiders stellen leraren en ondersteunend personeel in staat hun werk goed te doen en creëren daarmee de omstandigheden waarin leerlingen het best tot hun recht kunnen komen. Zonder leiderschap en goed bestuur geen goed en eigentijds onderwijs.” Dit is de visie van de VO-academie, zoals die in 2021 geformuleerd is.
Koers
In het meerjarenplan 2021-2025 is de visie vervolgens in een koers voor de VO-academie uitgewerkt:
We werken vanuit de kracht van de sector
De VO-academie gelooft, aansluitend bij het Strategisch kader van de VO-raad, in de kracht van ‘samen’.
We staan in verbinding met de sectoragenda
De ambities, ontwikkelingen in en professionaliseringsbehoeften van de sector geven richting aan de activiteiten van de VO-academie.
We werken aan de versterking van de (basis)kwaliteit van schoolleiders en bestuurders
De beroepskwaliteit en de versterking daarvan zien we niet als opdracht die we als VO-academie alleen kunnen en willen vervullen. Hiervoor is samenwerking en afstemming nodig met andere partners, zoals het nieuw opgerichte Schoolleiders VO, de Vereniging van Onderwijsbestuurders (VVOB) en met opleidingsinstituten.
We hebben aandacht voor verschillende stappen in de loopbaan van schoolleiders en bestuurders
De VO-academie biedt voor iedere fase in de loopbaan van schoolleiders en bestuurders passende publicaties en leeractiviteiten. Blijvend leren (leven lang leren) en ontwikkelen door middel van reflectie, verdieping of specialisatie op een thema zijn ook belangrijk om de kwaliteit te borgen en het eigen enthousiasme te voeden.
Interview
Erna Brummel,
directeur at Stedelijk College Eindhoven
“… Bijna 15 jaar in het bedrijfsleven gewerkt. Op een gegeven moment miste ik het gevoel dat ik echt iets toevoegde aan de maatschappij …. Goh ik dacht toen, ik ga gewoon iets doen waarvoor ik ooit opgeleid ben en dat was docent Frans.”
Interview
Doetina van Kelle,
voorzitter Stichting Markland College (Oudenbosch en Zevenbergen)
“Na mijn studie heb ik gewerkt in onderwijskundige en HR-banen, onder andere bij een technisch adviesbureau en Avans Hogeschool. Ik ontwikkel me graag, dus als ik een uitdagende functie zie dan wil ik er voor gaan die zo goed mogelijk in te vullen. Dat geldt zeker voor mijn huidige positie. Het is een brede functie, je hebt het overzicht over de organisatie en de scholen, bepaalt samen met je mensen de stip op de horizon en verbindt dat met de organisatie en de mensen.
5.3 De toekomst:
focus op sterke en effectieve professionalisering van leiderschap
Op de hiervoor geschetste visie en koers bouwt de VO-academie nu voort. We willen graag dat het in de sector vanzelfsprekend is, dat alle (toekomstige) schoolleiders en bestuurders zelfstandig en doorlopend professionaliseren en professionalisering inzetten om vorm te geven aan de eigen professionele ontwikkeling en sterk leiderschap. Sterk leiderschap zorgt ook voor sterke scholen en kwalitatief goed onderwijs.
Net als in eerdere jaren is samenwerking voor de VO-academie van groot belang. We inspireren anderen met onze opgedane kennis en expertise en we maken en blijven gebruik maken van de kennis die aanwezig is bij de VO-raad, van experts en wetenschappelijk onderzoekers. We werken daarbij nauw samen met bijvoorbeeld Schoolleiders VO, huisacademies, (master)opleidingen en andere instituten.”
Voortzetten van ontwikkelde kennis en kunde
De VO-academie is een academie en willen ook in de toekomst als academie vormgeven aan een sterke en effectieve professionalisering van leiderschap. Dit doen we door het voortzetten van de reeds ontwikkelde kennis en kunde als het gaat om professionalisering van schoolleiders en bestuurders.
Voornamelijk via:
- Mogelijk maken van doorlopend leren in elke fase van de loopbaan.
Alle doelgroepen bereiken: van leraren met ambitie tot ervaren bestuurders. Aansluiting zoeken bij opleidingen met als doel samen doorlopend leren mogelijk te maken.
- Versterken van leren en reflectie van, voor en door leiders in en buiten de sector.
Verder uitbouwen en vormgeven aan het ‘leren van en met elkaar’ zodat de sector zichzelf blijft versterken. De VO-academie is als onderdeel van de VO-raad ook onderdeel van de sector die zichzelf steeds meer lerend opstelt. Hieraan een bijdrage leveren door schoolleiders en bestuurders op te leiden tot begeleiders voor andere leiders in de sector.
Zo helpt de VO-academie de sector om met elkaar een lerend netwerk te zijn. Waarin reflectie en leren in het werk als schoolleider en bestuurder niet alleen door de VO-academie maar juist door de sector zelf in gang wordt gezet en gehouden. De VO-academie nodigt daarin actief leiders van buiten uit.
Focusgebieden
Om voort te kunnen bouwen op dat wat we in het verleden hebben ontwikkeld en wat wordt gewaardeerd, zijn aanvullend de volgende focusgebieden voor de VO-academie in de toekomst van belang:
Vertalen van inhouden van het beroep naar inhouden voor professionalisering
De VO-academie inspireert met het ontsluiten van nieuwe inzichten en kennis die voor professionalisering en leiderschap in het onderwijs van belang is. Dat gebeurt in de trajecten, maar ook in kenniskaternen en bijvoorbeeld VO-praat. Actuele thema’s van binnen en buiten het onderwijs voornamelijk rond leiderschap en besturen vormen een integraal onderdeel van de professionaliseringsactiviteiten van de VO-academie.
Beschikbaar maken van (wetenschappelijke) uitgangspunten voor sterke en effectieve professionalisering
De VO-academie werkt samen met teams en programma’s in de VO-raad (zoals team Innovatie & Onderzoek), met externe partijen (zoals NRO) en met de onderzoekspraktijk in scholen om ‘vertalingen’ te maken van resultaten van onderzoek naar leiderschap op diverse niveaus (bestuurder tot en met team- en afdelingsleider) voor sterke en effectieve professionalisering. Daarnaast monitoren we blijvend, samen met anderen, de ontwikkeling van en inzicht in professionaliseren en leren. En werken we samen aan beroepsprofielen en -standaarden.
Zichtbaar maken en versterken van ‘anders en innovatief´ leren en professionaliseren
De VO-academie werkt aan de inhoud en versterking van professionaliseringsactiviteiten door: samen te werken met huisacademies en besturen, nieuwe inhouden en structuren van professionalisering zelf toe te passen en beschikbaar te maken bijvoorbeeld in co-creaties en leerlabs, vertalen van ‘innovaties en vernieuwingen rondom leren’ naar professionalisering.
Ambitie: professionalisering als motor
Dit kunnen we niet alleen verwezenlijken. Onze ambitie is nog méér een plek te zijn waar schoolleiders en bestuurders, maar ook interne en externe (scholings)partijen, die werkzaam zijn in en voor de onderwijssector samen komen om inzicht te verkrijgen in wat werkt op het gebied van professionalisering. Professionalisering is niet het sluitstuk maar de motor van het aangaan van toekomstige complexe uitdagingen in de onderwijssector. Zo wil de VO-academie in de toekomst, samen met het grote netwerk dat we inmiddels hebben en in samenwerking met anderen vorm geven aan een sterke en professionele onderwijssector waarin goed onderwijs voorop staat.
“Door de jaren heen ben ik mij bewuster geworden van hoe spannend en moeilijk het is voor sommige collega’s om uit hun comfortzone te stappen. Door in het team expliciet te benoemen dat het proces van leren heel spannend kan zijn en aan te geven dat fouten maken hierin écht mag, merk ik dat collega’s steeds meer moed hebben om nieuwe dingen te proberen. Ik heb gezien dat collega’s zich hierdoor ontwikkelen, ze bewust onbekwaam worden en daardoor steeds beter weten wat ze nodig hebben in hun ontwikkeling en professionalisering.”
Deborah Odendaal, schoolleider op het Montessori Lyceum Amsterdam
Volgende: Resultaten
Resultaten in 10 jaar VO-academie